Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków oraz Rektor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie zapraszają na wystawę „Thesaurus. Malarstwo barokowe ze zbiorów Zakonu Sióstr Wizytek w Warszawie” prezentującą wyniki badań i prac konserwatorskich przeprowadzonych w latach 2023-2025 przez specjalistów z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP oraz dofinansowanych przez WUOZ w Warszawie. Wystawa od 5 do 23 listopada 2025 r., Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Pałac Czapskich Krakowskie Przedmieście 5. Wstęp wolny.
Premierowe europejskie malarstwo dawne! Znakomite dzieła – wyjątkowego pochodzenia! Okazja dla publiczności, jakiej w Polsce nie było! Tylko w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie! I tylko teraz – po 350 latach z dala od spojrzeń publiczności!
W Pałacu Czapskich zaprezentowana zostanie wyjątkowa kolekcja malarstwa sztalugowego o tematyce sakralnej, pochodząca ze zbiorów warszawskiego Klasztoru Sióstr Wizytek. To jedna z najcenniejszych kolekcji tego typu w Polsce – obejmująca dzieła wywodzące się z dawnych zasobów królewskich Ludwiki Marii Gonzagi de Nevers oraz jej mężów z dynastii Wazów, Władysława IV i Jana II Kazimierza, a także ze spuścizny Jana III Sobieskiego i darów rodów Sieniawskich, Czartoryskich, Ogińskich i Potockich. Wśród autorów znajdują się mistrzowie włoscy, flamandzcy, francuscy i polscy, m.in. twórcy związani z warsztatami Breughla, Rubensa i Gerarda Seghersa. Centralne miejsce w ekspozycji zajmie monumentalne „Złożenie do grobu” autorstwa Camillo Procacciniego (przełom XVI i XVII wieku) – artysty, którego prace łączą ekspresję manieryzmu z harmonią wczesnego baroku.
Badania i konserwacja realizowane przez prof. Annę Dorotę Potocką ze współpracownikami – dydaktykami i studentami Pracowni Konserwacji i Restauracji Malarstwa na Podłożach Ruchomych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP zostały dofinansowane ze środków Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Więcej o wystawie i projekcie
Dzięki przychylności sióstr Zakonu Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny vel Wizytek w Warszawie i Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski urzeczywistniły się niemożliwe dotychczas badania naukowe, spektakularny projekt konserwatorsko-restauratorski (2023–2025), a jako jego zwieńczenie wystawa sakralnych obrazów ze zbiorów sztuki i rzemiosła Wizytek – znajdujących się poza publiczną strefą ich świątyni. Wiele z nich – setki lat – wisiało w celach sióstr na ich wyłączny modlitewny użytek. Nigdy nie były pokazywane postronnym, a informacja o nich nie była dystrybułowana. To tym bardziej zaskakujące, że znajdują się w znanym każdemu Warszawiakowi kompleksie architektonicznym – kościoła i klauzulowego klasztoru – w samym sercu jego miasta. I co znów zaskakujące, który przetrwał II wojnę światową i powstanie warszawskie w nadzwyczaj dobrej kondycji na tle reszty zabudowy.
Według badaczy obrazy Wizytek składają się na jeden z poważniejszych zbiorów malarstwa sztalugowego w Polsce. Pochodzą głównie z kolekcji królewskiej Ludwiki Marii Gonzagi de Nevers i jej kolejnych mężów z dynastii Wazów – Władysława IV i Jana II Kazimierza, ze spuścizny Jana III Sobieskiego oraz późniejszych donacji rodów Sieniawskich, Czartoryskich, Ogińskich i Potockich – z warsztatów włoskich, flamandzkich, francuskich i polskich, m.in. pracowni Breughla, Rubensa, Gerarda Seghersa. W przestrzeniach wystawienniczych Pałacu Czapskich nad jednoznacznie barkowymi malowidłami dominować będzie wielkoformatowe „Złożenie do grobu” Camillo Procacciniego (przełom XVI/XVII) – twórcy wspaniałych malowideł do zakrystii katedry w Mediolanie, którego najlepsze obrazy, w tym powyższy, pozwalają nam śledzić przejście od skomplikowanych form manierystycznych ku pełnemu patosu i nieco uspokojonemu wczesnemu barokowi. Tytuły dzieł informują wprost o treści – „Adoracja Dzieciątka przez Anioły”, „Chrystus niosący krzyż”, „Św. Maria Egipcjanka”, ojcowie Kościoła „Święty Ambroży” i „Święty Grzegorz Wielki”, „Matka Teresa Marchocka”, „Andrzej Bobola” itd.
Wystawa ma spełniać kilka funkcji, osiągając synergiczny efekt. Oczywiście uwydatnić estetykę i ekspresję przedstawień, uczytelniać sacrum dla wyznawców, jednocześnie uprzystępnić dzieła szerokiej i zróżnicowanej publiczności. Ekspozycję – w której przeżycie dzieła jest kluczowe – uzupełnia dokumentalna filmowa rejestracja procedur i etapów renowacji; co zaspokoi poznawczą ciekawość nastawionych bardziej praktycznie i badawczo widzów. Nieoczywisty sposób podania dzieł odsłoni nieco kuchni konserwatorskiej; co być może okaże się zaskakujące.
Wizytki jako przede wszystkim „córki modlitwy”, dla których reguła św. Augustyna stanowi fundament duchowości, prowadziły przez wieki zarówno szkołę dla dziewcząt – w iście europejskim duchu, jak i warsztat hafciarski, zajmowały się również pracą translatorską. Dzieła prezentowane na wystawie można zadedykować 15 francuskim zakonnicom z klasztorów Wizytek w Lionie, Paryżu i Troyes, które w 1654 przybyły do Warszawy, by z fundacji królowej Ludwiki Marii Gonzagi zorganizować pierwszy klasztor Nawiedzenia NMP w Rzeczpospolitej Obojga Narodów (Rzeczpospolitej szlacheckiej); zresztą w szczytowym momencie swojej potęgi i punkcie zwrotnym historii – u progu wojny z Moskwą i potopu szwedzkiego. Przeszłość Wizytek to nie tylko część kulturowej, doktrynalno-instytucjonalnej historii Kościoła, ale też – co ważne – dowód determinacji kobiet, i na łonie Kościoła, i społeczeństwa.
Projekt konserwatorsko-restauratorski zrealizowała kuratorka wystawy prof. Anna Dorota Potocka z 20 współpracownikami – dydaktykami i studentami Pracowni Konserwacji i Restauracji Malarstwa na Podłożach Ruchomych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP. Należy podkreślić, że studenci solennie przyłożyli rękę do artefaktów i wytężyli oko, by publiczność mogła napawać się sztuką. Była to tyleż znormalizowana praca sztabu specjalistów (badania – z jednej strony historyczne, a z drugiej fizyczne i chemiczne; inwentaryzacja i katalogizacja zbioru, konserwacja i pełna restauracja obiektów), co wyzwanie dla odkrywców, wręcz detektywistyczne. Nad przebiegiem prac konserwatorsko-restauratorskich czuwał Marcin Dawidowicz – Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, z którego środków zostały dofinansowane badania oraz prace prowadzone w latach 2023-2025. Więcej informacji o projekcie na stronie https://asp.waw.pl/wystawa-thesaurus/.
Wystawa „Thesaurus. Malarstwo barokowe ze zbiorów Zakonu Sióstr Wizytek w Warszawie”
Miejsce: Pałac Czapskich, Krakowskie Przedmieście 5
Termin: Wystawa czynna: 5 – 23 listopada 2025. Od wtorku do niedzieli w godz. 12:00–19:00
Wstęp wolny
__________________________________________
Konferencja naukowa „Thesaurus – skarbiec Wizytek. Prace badawcze i konserwatorskie zespołu dzieł sztuki z klasztoru sióstr wizytek w Warszawie”
W ramach wystawy 13 listopada 2025 odbędzie się konferencja naukowa poświęcona pracom badawczym i konserwatorskim zespołu. Rada naukowa konferencji: ks. bp dr hab. Michał Janocha, profesor uczelni, UW, prof. dr hab. Zbigniew Michalczyk, IS PAN, dr hab. Anna Dorota Potocka, profesor uczelni, WKiRDS, dr hab. Monika Stachurska, profesor uczelni, Dziekan WKiRDS.
Miejsce: Sala Senatu ASP w Warszawie, Pałac Czapskich, Krakowskie Przedmieście 5
Termin: 13 listopada 2025
Wstęp wolny
_______________________________
Spotkania Apteka Zabytków
17 listopada | 17.30 – „Z wizytą u Wizytek”. Zbiory malarstwa europejskiego w klasztorze Sióstr Wizytek w świetle ostatnich badań i prac konserwatorskich. Wykład dr hab. Anny Doroty Potockiej, prof. uczelni, Pracownia Konserwacji i Restauracji Malarstwa na Podłożach Ruchomych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Miejsce: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie, ul. Nowy Świat 18/20, I. piętro. Po spotkaniu oprowadzanie po Aptece Michała Mutniańskiego, ul. Nowy Świat 18.
