Mozaika ceramiczna Stygmatyzacja św. Franciszka Jerzego Nowosielskiego w rejestrze zabytków

piątek, 25 sierpnia 2023 09:31

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego mozaikę ceramiczną „Stygmatyzacja św. Franciszka” autorstwa Jerzego Nowosielskiego z 1980 r, odnalezioną na terenie parafii pw. św. Franciszka z Asyżu w Izabelinie.

Parafia Izabelin – Laski została powołana do życia przez Prymasa Stefana Wyszyńskiego w 1951 r. Prof. Jerzy Nowosielski w sierpniu 1980 r. wykonał tam mozaikę „Stygmatyzacja św. Franciszka”. Była uznawana za dzieło zniszczone przy rozbudowie kościoła, która nastąpiła pod koniec lat osiemdziesiątych XX w.

W listopadzie 2022 roku mozaikę odnaleziono na strychu kościoła i przeniesiono do budynków parafialnych. Kompozycja ocalała niemal w całości. Zachowała się w stanie wymagającym konserwacji. Według wstępnej opinii prof. Krzysztofa Chmielewskiego (ASP w Warszawie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki), nadaje się do translokacji na ścianę kościoła.

Mozaika Stygmatyzacja św. Franciszka została ułożona przez Jerzego Nowosielskiego w dniach 6 – 20 sierpnia 1980 roku na czołowej ścianie wschodniej nawy kościoła, po lewej stronie prezbiterium. Ilustruje scenę z żywota św. Franciszka z Asyżu – widzenie na górze Alwerni, podczas którego pogrążony w modlitwie święty ujrzał Chrystusa pod postacią ukrzyżowanego Serafina i otrzymał krwawe stygmaty. O wykonanie mozaiki poświęconej św. Franciszkowi parafia zabiegała przez kilka lat.

Według pierwotnej wersji mozaiki utrzymanej w jasnej gamie bieli i turkusowych szarości, św. Franciszek z rozpostartymi rękoma, stoi na szczycie turkusowej skały pod krzyżem, na którym wisi sześcioskrzydły Serafin. Ostatecznie artysta rozbudował ikonografię sceny o cztery postacie, umieszczone po bokach. W górnej strefie są to: Matka Boża i św. Jan Chrzciciel, poniżej św. Klara i św. Antoni. Obecnie mozaika jest zdefragmentowana.

Autor izabelińskiej mozaiki -Jerzy Nowosielski, krakowski awangardowy malarz i prawosławny myśliciel, wybitny profesor Akademii Krakowskiej - jest autorem projektów dekoracji wielu świątyń katolickich i prawosławnych. Przy dekoracjach sakralnych malarz zazwyczaj czerpał inspiracje z ikon bizantyjskich, stąd postacie usytuowane są frontalnie i charakteryzują się sztywnymi pozami i gestami. Przedstawienia te stanowią oryginalne kompozycje autora, oparte o wzory ikonograficzne wczesnochrześcijańskie, wczesnośredniowieczne, bądź bizantyjskie. Na późniejszą twórczość artysty wpływ miały również studia nad podlinnikami – wzornikami, z których korzystają malarze objawień. To doświadczenie stało u podstaw wykształcenia się linearnego stylu Nowosielskiego i stosowania palety barwnej służącej do odzwierciedla rzeczywistości niematerialnej, którą posługiwał się z pełną świadomością (min. niebieski kolor nimbu św. Franciszka zastosowany w mozaice, który w tradycji pisania ikon symbolizuje m.in. duchowość i mistycyzm oraz ideę pośrednictwa i wstawiennictwa świętych) Podkreśla się ekumenizm w pracach Nowosielskiego, które ponadto z reguły są wynikiem teologicznych rozważań autora.

Mozaika jest cenna dla polskiej kultury i sztuki sakralnej. Przedstawia wartość artystyczną zarówno pod względem kompozycyjnym, jak też jako dzieło Jerzego Nowosielskiego o cechach stylistycznych oraz ikonograficznych charakterystycznych dla twórczości artysty, ale wyrażonych przy użyciu niezwykłej dla niego techniki. Posiada także wartość historyczną związaną głównie z dziejami kościoła św. Franciszka z Asyżu w Izabelinie oraz związkiem Nowosielskiego z parafią. Mozaika, z powodu zastosowania wadliwej technologii, ulegała stopniowemu zniszczeniu i podczas rozbudowy kościoła została całkowicie usunięta i uznana za zniszczoną. Odnalezienie jej oryginalnych części powoduje, że możliwe będzie uzupełnienie katalogu prac wybitnego artysty i pogłębienie studiów nad jego twórczością, co niesie dodatkową wartość naukową tego dzieła. Mozaika jest zabytkiem wyjątkowo cennym w kontekście nie tylko regionu, ale także kraju. Wobec powyższego zachowanie jej dla przyszłych pokoleń oraz przywrócenie poprzez planowaną przez parafię konserwację i ponowną ekspozycję w macierzystej świątyni leży w interesie społecznym.

Warto wspomnieć, że rok 2023 został ustanowiony uchwałą Sejmu RP Rokiem Jerzego Nowosielskiego. Natomiast 2024 r. obchodzony będzie jubileusz 800-lecia stygmatyzacji św. Franciszka z Asyżu.

Nastawnia dysponująca WZD w rejestrze zabytków

środa, 23 sierpnia 2023 08:34

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego nastawnię dysponującą WZD wzniesioną w 1965 roku przy ul. Tunelowej 8 w Warszawie, w rejonie stacji kolejowej Warszawa Zachodnia.

Nastawnia dysponująca Warszawa Zachodnia Dalekobieżna (WZD) znajduje się na terenie stacji Warszawa Zachodnia. Przeznaczona jest do kierowania i nadzoru ruchu pociągów. Jej budowa wiąże się z planowaną w latach 60. XX w. modernizacją dworca Warszawa Zachodnia. Od momentu oddania w 1936 roku. miał charakter tymczasowy. Na potrzeby inwestycji władze kolei ogłosiły konkurs architektoniczny w 1965 r, do budowy dworca jednak nie przystąpiono. Zrealizowano natomiast nową nastawnię kolejową. Jej koncepcja została opracowana w Biurze Projektów Kolejowych, zastąpiła historyczny budynek nastawni z lat 30. XX w. Został przeznaczony na funkcje gospodarcze (wpisany do rejestru zabytków decyzją 25 września 2018 r.)

Nastawnie usytuowano pomiędzy peronami 8 i 9, co dawało możliwość bezkolizyjnej rozbudowy dworca w przyszłości. W pierwszym dziesięcioleciu XXl w. przystąpiono do generalnej modernizacji stacji kolejowej. Zgodnie z projektem przy ul. Tunelowej wzniesiono nowy budynek techniczny, do którego przeniesiona zostanie nastawnia, po oddaniu go do użytku.

Budynek nastawni dysponującej WZD składa się z głównego pomieszczenia w kształcie spłaszczonego cylindra o średnicy ok. 12 metrów osadzonego na wsporniku o wysokości ok. 10 m, z przylegającą do niego klatką schodową założoną na rzucie prostokąta o wysokości ok. 15 m. Pomieszczenie nastawni niemal na całej szerokości doświetlono rzędem okien z PCW. Pierwotnie nastawnia pomalowana były na jasny kolor, słupy miały kolor ciemniejszy. W obiekcie zachował się czytelny oryginalny układ funkcjonalno-przestrzenny z główną salą oraz pomieszczeniem socjalnym, niewielkim korytarzem prowadzącym na podest klatki schodowej i pomieszczeniem sanitarnym.

Stan zachowania budynku jest dobry. Modernistyczny budynek został wybudowany w stylistyce charakterystycznej dla projektów realizowanych w tym czasie przez polskie koleje. To obecnie jedyna pozostałość niezrealizowanej koncepcji urbanistycznej dworca kolejowego z lat 60. i 70. XX wieku. Nastawnia ilustruje ważny etap prac koncepcyjnych związanych z rozwojem zachodniego węzła komunikacyjnego, czego dowodem jest wybór lokalizacji (umożliwiający rozbudowę dworca) oraz nowoczesna stylistyka, która wyróżnia się spośród tego rodzaju budowli na terenie całego kraju wysokimi wartościami artystycznymi. Projekt budynku podporządkowany został jego przeznaczeniu, tj. zapewnieniu optymalnych warunków obserwacji ruchu pociągów.

Budynek na stałe wpisał się w krajobraz architektoniczny rejonu stacji kolejowej Warszawa Zachodnia. Jego wartość naukowa, wyrażają się w jego warstwie materialnej i w nowatorstwie projektu architektonicznego. To świadectwo świadomości projektantów, którzy uwzględniając planowaną rozbudowę dworca zaprojektowali budynek, zachowujący utylitarne wartości. Stanowi przykład ikonicznej architektury. Ponadto nastawnia stanowi źródło wiedzy na temat architektury tego okresu. Jest przykładem godnej do naśladowania umiejętności połączenia aspektów użytkowych z estetycznymi.

Zabytkowe latarnie – jest postępowanie

wtorek, 22 sierpnia 2023 09:54

Prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wszczął postępowanie dotyczące dekoracyjnych latarni zlokalizowanych przed głównym wejściem do Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.

Osiem kandelabrów zlokalizowanych jest przed głównym wejściem do pałacu. Należą do najcenniejszych elementów zagospodarowania jego przedpola. Latarnie przed wejściem głównym mają formę kamiennych kolumn z dekoracyjnymi kapitelami na które nałożono metalową konstrukcję wspierającą pięć profilowanych kloszy. Zachowanie oraz konserwacja kandelabrów jest konieczne ze względu na wartość artystyczną obiektów. Dzięki wpisowi zdemontowane obecnie latarnie z terenu, gdzie prowadzone są prace wykopaliskowe i remontowe będą mogły być podane profesjonalnej konserwacji. Decyzji o wpisie można się spodziewać po zakończeniu postępowania.